Digging in the garden

Overalt ein går ser ein folk opptekne med å grave i åkeren. Dei grev rundt husa og på åkrar i landsbyen sin. Elevtala går kraftig ned når borna trengs i arbeidet. Alle eg kjenner grev sjølv eller betalar folk for å grave. Dei fleste er avhengige av maten dei dyrkar. Å kjøpe all maten ein treng blir for dyrt. I slutten av mars såg det ut til at regntida kom, så folk gjekk mann av huse for å dyrke i åkrane sine. Det varte berre ei lita veke, og alle spirane strauk med av nådelaus sol. Eit stort tap for dei som ikkje har råd til nye frø.

Anne og eg blei med vertsfamilien vår ein dag i åkeren.

 

Også mor i huset tar i eit tak

Ei oppdatering

No sit eg på ein av dei kjente kjære plaststolane våre med eit myggnett strekt ut frå veggen. Anne ligg inne på soverommet etter å ha gjort eit tappert forsøk på å samle data. Ho for til fotballaget sitt sjølv om ho ikkje er i form. Etter mange testar på sjukehuset har vi slått oss til ro med at det er noko så vanleg som influensa denne gongen. Satsar på at ho blir fort bra igjen. 

Regnet er her no. Brått plaskar det ned og lagar strie brune bekker i jordvegane. Dei som køyrer bodaboda (motorsykkeldrosje) køyrer forsiktig i den sleipe gjørma og styrer mellom dammane for å unngå at passasjerane ikkje får gjørmevatn på beina.  Det regnar stort sett dagleg og temperaturen er rett og slett fin. Gulu er ikkje brun og støvete, men grøn. Vokstrane veks om kapp i ein forrykande fart.

Tante, bananpalmar, graskarblad,
bønnespirar og greens

I hagen rundt huset har dei planta mais, bønner, peanøtter, bananar, tomatar, graskar og fleire variantar i katogorien "greens". Sistnemnte inneheld spinatliknande grøne vokstrar som smakar meir eller mindre bittert eller syrleg. Vesle Grace er oppe på to bein i fleire sekund i slengen. Heile slekta blir angasjert når ho tar tar sine første steg. 

Motivasjon og lærarseminar

Skuleferien var over 23 mai, men eg var nok ein gong innlagt med kombinasjonen tyfoid og ekoli. Seige greier som tar tid å kome seg heilt til hektene av. Ein dag var eg innom skulen og fekk to lærarar til å korrekturlese nokre spelereglar eg hadde laga. Litt vanskeleg å skrive reglane detaljerte nok på eit språk som fungerer i den lokale lærarstaben, men det ser ut til at eg har lukkast ganske bra. Lærarane vil gjerne lese og prøve å skrive litt. Det er stor stas å prøve å finne bokstavane i namnet sitt og få det opp på skjermen. 

Ein elev testar eit spel på lærarrommet

I forrige veke hadde eg eit innlegg på to lærarseminar for tilsaman 90 lærarar der halvparten var rektorar. Innlegget tippa vel mot ein apell for praktisk matematikkundervisning, helst med bruk av spel. Tilhøyrarane blei riktig interessert når eg fortalde at eg hadde jobba på ein lokal skule sidan januar. Dei nikka når eg la fram desse utfordringane: overfylte klasserom, elevar som er redde matematikk og/eller har manglande grunnleggande forståing i faget. Eg skisserte gruppeorganisering og viste dei eit spel. Dette spelet spelte eg med 5. trinn i Otici, det er nemnt tidlegare i bloggen. Avrundingsvis gav eg nokre tips på kva konkretiseringsmatriell ein kan lage gratis eller svært rimeleg. Kunnskapsrik, kreativ og friendly var nokre av tilbakemeldingane eg fekk etterpå. 

Tida før ferien var prega av dårleg helse og laber motivasjon for min del. Det viser seg at eg har hatt forventningar om å spre pedagogiske metodar og idear. Skulen der eg jobbar er ikkje blitt særleg påverka av desse metodane og ideane eg har vist etter beste evne. Haldningar og undervisningstradisjonar er ikkje noko ein raskt kan forandre, eg veit jo det. Likevel har det vore ganske skuffande å merke at skulen ikkje kjem til å ha tydelege spor av min innsats. Det er berre å innsjå at desse forventningane ikkje innfrir på skulen. Innlegget på lærarseminara gjorde veldig godt i forhold til forventningane eg har hatt. Eg er ganske trygg på at eg fekk spreidd litt pedagogiske metodar og idear på desse seminara. 

På lærarseminaret var det ein lærar frå Teachers College. Han inviterte meg til undervise dei 450 studentane der. Skal ein endre haldningar er unge studentar eit godt utgangspunkt. Her kan eg påverke ein del trur eg. Eg gler meg veldig til dette og kryssar fingrane for at det ikkje glir ut i sanden slik mange avtalar gjer her omkring. I skrivande stund har eg ringt han fleire gongar for dagen i mange dagar utan å kome igjennom. No må eg nok stille opp i eigen person for å få kontakt.  

Highlights frå sør-Uganda

Pass deg for hunden! 

Vading ved Victoriasjøen

Turistar? Kvar då?

Den vakraste blomen...

Djembe 140 NOK, Embuutu 180 NOK. Eg vil ha alle!!!

Soloppgang i Queen Elisabeth National Park

Flodhestane ligg i innseglinga til fiskarane 

Anne blei litt forelska

Kratersjø

Fiskebjørn

Sløver

Løpard

Alle vil sjå leoparden, men den sprang før dei andre kom.

På sjimpansejakt i regnskogen

Kjempeflaks igjen!

Stien er øydelagd av elefantspor

Tusenbein på pinne

Helgetur til Kampala

Vi heiv oss på bussen ganske spontant og tok turen til Kampala. Då vi hadde køyrd nokre timar blei temperaturen god, og graset grønt. Akkurat som å kome til eit anna land. I Kampala var trafikken heilt over styr. Bussen brukte ein halv time på å stange seg ned ein bakke i kaoset som er nærast stilleståande om ein har meir enn to hjul. Ein ven kalla Thomas møtte oss og tråkla oss igjennom vrimmelet til eit hotell. Veldig kjekt å sleppe å leite sjølv. Fem etasjar over bakken var det ganske roleg. Thomas hadde med seg ein ven og inviterte oss ut på den hippaste utestaden han kjente til. Vi hamna på taket til det største kjøpesenteret i byen, eigd av ei av døtrene til presidenten.

Dagen etter gjekk vi rundt for å skaffe småting vi hadde sakna ei stund. Meir solkrem, nye solbriller, gryn, sjokolade og nye gummipakningar til Anne sine earphones. Sidan min iPod blei stolen for lenge sida har eg ikkje høyrt på anna musikk enn sprengte transittradioar, helst fleire om gangen. Det var fantastisk å få høyre på favorittartistar med gode lydforhold igjen.

Taxiparken i Kampala er noko for seg sjølv. Det er ytterst merkeleg at folk kan finne ut av dette kaotiske systemet og kome seg dit dei vil. Systemet er ganske bra, det går taxi i alle retningar for ein rimeleg penge, og dei går ofte. Når rushet står i stampe går det sjølvsagt seint, men det sig. 

 

Frå det tørre nord ville vi gjerne sjå mest mogleg vatn, så vi tok turen til Victoria sjøen. Ei anna av døtrene til presidenten hadde sett opp ein luksuspark med svømmebasseng, strand, raske båtar, ein diger stall med mange hestar og ein kunstig foss. Kvite som vi er var det her vi hamna når vi spurde etter vegen til Victoria sjøen. Det er visst her dei kvite reiser. Etter å ha drukke vatn og brus i flotte glas og sett oss ikring fekk vi auge på nokre som padla kanoliknande småbåtar ute på sjøen. Vi hasta til vatnet for å prøve, men i den inngjerda luksusparken var det berre tilgang til båtar med kraftige påhengsmotorar. Ut frå parken trengte vi ikkje å gå gjennom sikkekrheitskontroll med flyplassportal, det heldt å smile og vinke. 

Rett bortom fann vi ein lokal
samlingsstad. Eg freista ein
gribb med ei flaske vørterøl.

Her fekk vi kontakt med ein fiskar som tok oss med ut i den smale plankebåten sin. På midten var det plass til to i breidda, og under toftene låg garnet. Han gjekk i kule jeans og var som alle andre her oppteken av å ta seg godt ut. 

Padle kunne han. Ein kjente eit sug i båten for kvart tak. Vi fekk sjå stranda der dei lossa plankar frå ein kjempesvær plankebåt med påhengsmotor. Båten hadde akkurat same form som vår. På ei anna strand stod karar og spadde sand ut av båtane sine. Alt kom frå øyene ikring sa guiden vår, dei fekk gode prisar på varene i Kampala. 

Nokre gutar padlar heller med spadane enn å spa sand

Vi padla til ei øy og såg fuglar og insekt flyge over det grøne vatnet. Nokre gongar smaug vi båten inn under låge kratt som vaks opp av vatnet. Eit stranda skrog av cement var det som var att etter at ein general ville lage ein uslåeleg båt. Den var nok vanskeleg å få has på, men det ser ut til at vegetasjonen har overtaket i dag. 

Når kroppen får nok

Dersom du er ein slektning eller ein god ven som har lett for å uroe seg, kan du tenkje på at eg snart er heilt bra igjen frå det du kan lese om nedanfor. 

Magen kjennes ut som om den er sprengfull av noko som gneg han opp frå innnsida. Rett og slett veldig ildt. Med dopapir i handa kjem eg meg ut av stråhytta og går stien bort til latrina til lærarane i Otici. Den er sett opp av resirkulert materiale med dører av plastkanner og hengsler av sykkelkjede. Stråtaket er litt glissent, men dei fleste gliper er lappa saman med spindelvev. Jordholdet er heldig vis slitt, så holet er større enn normalt. Det kjem godt med når trykket er så høgt som no. Femti blåsvarte floger skvett rundt når eg let det stå til. 

Flogene blir forstyrra tre gongar til. Åt eg litt for mykje rotte i går kveld? Spørsmålet heng ikkje lenge i lufta då eg får eit kar mellom hendene i siste liten. Grace, læraren i førsteklasse, hastar inn slik at litt fleire enn Anne kan vere sykisk støtte når slevet dinglar mellom støyta. Sjølv hadde eg helst krølla meg saman bak ei låst dør, men her er privatliv oppskrytt. Særleg om ein er sjuk. Det står dårleg til. Temperaturen stig, magen jamrar og musklane rykker ukontrollert. Veske og føde held seg ikkje der det skal men flyktar snart i begge retningar. Eg får mange gode tilbod om tablettar frå ein lokal drug shop som fjernar magesmerter og hindrar avføring i ei veke. Kvit og søkkrik med ubegrensa medisinsk dekning i reiseforsikringa, har eg meir lyst å kome meg til eit sivilisert helsetilbod. Vår mann Noah i Lions Aid Norway sender straks ein bil. Lærarane i Otici ser ytterst urolege og triste ut når eg stavrar inn i bilen godt støtta av William. Ein gjest skal helst reise heim synleg større av god mat i denne kulturen. Den skrinne sunnfjordingen gjer skam på vertskapet med denne vaklevorne retretten. På mystisk vis greier eg å halde tett både oppe og nede gjennom heile bilturen trass terrenget. Ein og ein halv time med risting og humping. Dei siste 50 meterane var asfalterte. 

Litt seinare sit eg med føtene i ein dam av vassent spy på det flottaste privatrommet ein kan få på eit sjukehus i Gulu. Ein liten halvtime etter kjem det nokon og tørkar opp. Her er TV og kjøleskap, men underhaldninga blir ei oljelampe då straumen har gått. Agregatet går, men det store agregatet er ute av drift, så dei greier berre å gje straum til dei mest sentrale delar av sjukehuset. Straumen i Gulu er gått omlag ein tredjedel av tida, så eg blir overraska då neonrøyra blinkar seinare på kvelden. Det er ikkje måte på kor godt eg blir passa på her. I løpet av eit døgn har det kome nokon inn døra rundt 40 gonar. Dei skal vaske litt, kjem med dopapir, kjem med stearinlys, kjem med fyrstikker, lurer på om det går bra, lurer på om det går fint, skal sette ein kanyle, skal gje meg 500 ml intravenøs veske, skal gje meg intravenøs antibiotika, lurer på om det går bra, skal gje meg intravenøst sukker, skal sette ein ny kanyle, lurer på kvifor eg har slike rykningar, skal vaske litt på golvet, skal vaske doen, kjem med besøk, tar blodtrykk, tar temperaturen, tar pulsen og spør korleis det går. Ein av dei fire legane som er innom meiner eg har tyfoidfeber. Etter nokre timar er kroppen riktig så kjekk, berre litt slakk etter ein strabasiøs dag. 

Sjølv om eg ikkje har sagt til nokon at eg er innlagt, finn folk ut av det og kjem på besøk. Sjåføren som køyrde oss til sjukehuset frå Otici kjem innom dagen etter. Vi har jo sete på med han to gongar, så det blir naturleg for han å ta ein tur. Fin kultur slik. Margaret frå Otici kjem på besøk og Husfar med sønene kjem to gongar. Det er hyggeleg. Ein er aldri åleine i dette landet. Særleg ikkje om ein er sjuk.  

I slutten av februar var eg også innlagt på dette sjukehuset. Symptoma var liknande, men ikkje like kraftige. Då takka eg ja til eit fellesrom, eg tenkte at eg ikkje skulle ha eit einerom berre fordi eg var kvit. Dei ville ha avføringsprøve og sendte meg til toalettet. Der fann eg eit badekar, og blei oppriktig forbløffa. Noko slikt trur eg ikkje det finst mange eksemplar av her omkring. Før eg sette meg til såg eg at der ikkje var noko såpe. Sjukepleiarane på vakt såg dumt på meg då eg presiserte at eg skulle levere avføringsprøve og spurde etter såpe. Såpe hadde dei ikkje, sa dei. Denne gongen tok eg ikkje eit nei for eit nei, og etterkvart fekk eg låne eit såpestykke den eldste sjukepleiaren hadde i lomma. Eg var godt fornøgd med eigen innsats i kampen for hygiene. 

Alle pasientar blei tatt godt hand om av ei familiær kvinne natt og dag. Dei rulla ut ei matte kvar og la seg mellom pasientsengene. Perifer familie og meir eller mindre kjente vener kom innom med mat og drikke. Ein mann i hjørnet låg og stønna heile natta. Fellesrommet var ikkje akkurat stille og fredeleg, så eg angra ikkje på at eg gjekk opp nokre hakk i standarden i mitt andre besøk til dette sjukehuset. 

Spel med historisk bakteppe

5. klasse i Otici skulle ha om desimaltal, så eg sette meg i det kreative hjørnet. Ein time etter hadde eg snekra ei historie om Okot Alex frå Gulu som blei desperat forelska i ei jente frå Kampala. Han reiste til jenta, men blei utsett for ei ulukke på vegen. Reisestrekninga blei delt inn i tidelar og hundredelar etterkvart som komplikasjonane dukka opp. Av og til fekk Okot sitte på med nokon ein del av vegen. Eg fortalde historia til elevane i karikert Hollywood-stil. Sjangeren slo an, dei fulgde godt med og klappa når Okot kom til Kampala. På tavla teikna eg ei tallinje frå Gulu (0,00) til Kampala (1,00) og demonstrerte etter beste evne korleis dei kunne få med seg alle hundredelane ute på bakken. Gruppevis gjekk dei laus på jorda med pinnar og steinar med vekslande hell. Nokre av dei kom på at det kunne gå lettare med kritt. Dei fekk ein terning kvar og måtte finne spelebrikker sjølv. Kvar spelar skulle trille to gongar, ein gong for tidelar og ein gong for hundredelar. Terningkasta viste kor langt Okot fekk sitte på med forbipasserande. Så var det berre å sjå kven som fekk Okot først til Kampala. Fem av seks grupper kom til Kampala, og fleire fekk gifta seg med jenta og reist tilbake igjen til Gulu. Dei spelte med iver og glede. Fleire mattelærarar kom og ville lære spelet. Etterpå viste eg lærarane Simon og William fleire titals variantar av tallinje spel. William kom sjølv på eit spel basert på deling. Her trur eg det kan bli ein god del speling framover.